Forse toename klokkenluiderszaken in 2023
In 2023 zijn er -vergeleken met 2022 – zo’n 50 procent meer meldingen en gedaan van een maatschappelijke misstand op het werk bij het Huis voor Klokkenluiders (HvK).
Aantal meldingen
Volgens het jaarverslag van het Huis voor Klokkenluiders deden 369 mensen melding van een vermoeden van misstand op het werk. Dat is een toename van ruim 50% ten opzichte van 2022, toen werden 243 meldingen gedaan. De meldingen gaan over thema’s als bedrijfsgeheimen, fraude, overtredingen van arboregels en grensoverschrijdend gedrag.
Media-aandacht
Volgen het HvK heeft de stijging van het aantal meldingen te maken met de media-aandacht voor misstanden op de werkvloer. Er is zo’n beetje gaan sector waarin dat niet speelt. Daarnaast is verbeterde de Wet bescherming klokkenluiders in werking getreden, waardoor melders beschermd zijn tegen ontslag, schorsing en benadeling. De wet maakt het in veel gevallen nodig dat bestaande klokkenluidersregelingen herzien moesten worden en opnieuw ter instemming aan de OR moesten worden voorgelegd. De wetswijziging voorziet vooral in een duidelijke procedure om een misstand eerst intern te melden. Pas als niets of te weinig met de melding wordt gedaan kan er gemeld worden bij het HvK.
Een ander aspect aan de nieuwe wet is de omkering van de bewijslast. Moest eerst de werknemer aantonen dat er sprake was van een misstand, nu moet de ondernemer aantonen dat er geen sprake is van een maatschappelijke misstand. Sinds 1 februari 2024 kunnen de HvK-adviseurs melders doorverwijzen naar de Raad voor Rechtsbijstand voor gratis rechtsbijstand en mediation in verband met de melding die ze gedaan hebben.
Meldingen
Van de 369 meldingen gingen er veel over de omgang met bedrijfsgeheimen en persoonsgegevens, vermoedens van fraude en het overtreden van veiligheidsvoorschriften. Ook gingen er veel over grensoverschrijdend en sociaal onveilig gedrag op de werkvloer, zoals pesten en intimidatie.
Van deze meldingen zijn er uiteindelijk door het HvK 37 aangeduid als een typische ‘klokkenluiderszaak’. Een voorbeeld is de fietsreparateur die geen gehoor vond voor zijn interne melding over framebreuken en andere gevaarlijke fabricage- of ontwerpfouten. Zo’n melding betreft een fout waardoor de samenleving geraakt kan worden. Klachten over het gedrag van collega’s horen dan ook in de een interne klachtenregeling van de onderneming thuis.
‘Slechts’ 37 klokkenluiderszaken
Het feit dat van de 369 meldingen maar 37 als klokkenluiderszaak zijn aangemerkt laat zien dat het overgrote deel van de meldingen niet als maatschappelijke misstand aangemerkt worden. In die gevallen gaat het om arbeidsgeschillen,
Bij deze zaken speelt een vermoeden van een misstand was die het “maatschappelijk belang raakt”. De meldingen speelden in de zorg, het onderwijs en binnen gemeenten. Opmerkelijk is dat er in 2023 tussen de melders meer (politieke) ambtsdragers, leidinggevenden, vertrouwenspersonen en zzp’ers zaten. Zoals chief financial officers, politieke ambtsdragers, commissarissen en leden van Raden van Toezicht. Allemaal functies die zich beperkt voelen in hun mogelijkheden om zelf misstanden aan te kaarten. Verder ontving het HvK in 2023 bijna 300 vragen over integriteitsbevordering.
Vaak kan een melder persoonlijk gevolgen ondervinden van het feit dat hij een melding heeft gedaan, bijvoorbeeld door verstoorde verhoudingen met collega’s en leidinggevenden met situationele arbeidsongeschiktheid tot gevolg. Het HvK probeert dan op mediation aan te sturen.
Klachtenregelingen en de OR
De ondernemingsraad heeft instemmingsrecht op het instellen, wijzigen en intrekken van een klachtenregeling voor het personeel. Dat instemmingsrecht geldt ook voor de verplichte Klokkenluidersregeling en voor eventuele klachtenregelingen voor cliënten. Naast de wettelijke verplichte klokkenluidersregeling is het dan ook van belang een goede interne klachtenprocedure te hebben, compleet met een vertrouwenspersoon die de klager kan ondersteunen en een onafhankelijke klachtencommissie die met hoor- en wederhoor aan waarheidsvinding doet.
- Zelf het jaarverslag 2023 Huis voor Klokkenluiders downloaden? Klik hier
- Juridische ondersteuning nodig bi over de medezeggenschap? Neem contact op
- Als OR aan de slag met de toepassing van WOR? Neem contact op