Heeft een werkwillige recht op loon?

De uitspraak van de Hoge Raad (HR) is al in 1972 gedaan, maar het heeft bijna 50 jaar geduurd voordat die op uitspraken.rechtspraak.nl gepubliceerd is. De HR gaf in de uitspraak antwoord op de vraag of een werkwillige die door een staking niet kan werken toch recht op loon? Nu er weer stakingen (NS en Openbaar Vervoer bijvoorbeeld) aan de orde zijn, is het antwoord op deze vraag weer actueel.

De zaak van 50 jaar geleden ging over een medewerker van een scheepswerf die door een door stakers bezet fabrieksterrein niet kon betreden en daardoor twee dagen niet aan het werk kon. De werkgever hield vervolgens zijn loon voor deze periode in. In de jaren zeventig en tachtig is er veel gestaakt: voor een eerlijkere functie-indeling, vóór meer loon maar ook tegen de gedwongen fusie met de Rotterdamse Droogdok Maatschappij en met scheepswerf Verolme en de daarmee gepaard gaande ontslagen. Het ging de eiser om zijn loon van ƒ 94,07. De HR oordeelt dat, door de blokkade van hoofdpoort en voetgangersingangen door de stakers, de verhindering van de werknemer om zijn bedongen arbeid te doen als toevallig kan worden betiteld. Een wilde staking, zoals die toen aan de orde was, kan niet worden afgewenteld op werkwillig personeel. De medewerker heeft dan ook recht op zijn loon voor deze twee dagen.

Hoe is het nu?

Voor de stakers van nu geldt het volgende: staken is een (Europees) recht op grond van het Europees Sociaal Handvest (artikel 6.4). Sinds 1 januari 2020 geldt het volgende wettelijke uitgangspunt: als een werknemer geen werkzaamheden verricht, dan moet de werkgever in beginsel toch het loon te betalen – tenzij het niet verrichten van die werkzaamheden in redelijkheid voor rekening van de werknemer behoort te komen. Dit uitgangspunt betekent dat een staking als grondregel altijd voor rekening van de werknemer komt. Dat kan gevolgen hebben voor loongerelateerde arbeidsvoorwaarden zoals vakantieopbouw, ADV, pensioenpremies, eindejaarsuitkering en vakantietoeslag. Doorgaans worden de stakingskassen van de bonden aangesproken om het gemiste loon te compenseren.
Ook werkwilligen hebben – op grond van het principe ‘geen arbeid, dus geen loon’  – daarom geen recht op doorbetaling van het loon, tenzij de werknemers lid zijn van een vakbond die een staking organiseert en een vergoeding uitkering uit hun stakingskas.

Wilde stakingen

Een uitzondering voor de werkwilligen wordt gemaakt in geval er sprake is van een wilde staking. Het gaat dan om een actie van korte duur en heeft vooral het karakter van protest. Een wilde staking ligt in de risicosfeer van de werkgever. Werkwilligen hebben dan in beginsel recht op loondoorbetaling,  afhankelijk van hun bijzondere omstandigheden (zie de uitspraak van de HR). Als de werknemer kan aantonen dat hij werkwillig is, maar ook dat hij ten aanzien van de actievoerders als buitenstaander is te beschouwen, heeft de werknemer recht op doorbetaling van loon.


  • Zelf de uitspraak van de Hoe Raad lezen? Klik hier
  • Als OR aan de slag met het opkomen voor de belangen van de collega’s? Stuur een e-mail