Geen checklist alstublieft

Jarenlang heb ik me er schuldig aan gemaakt: het maken en publiceren van OR-checklijstjes in de vakbladen. Voor alle denkbare advies- en instemmingsplichtige gebeurtenissen. En ze gingen erin als koek! Tot ik erachter kwam dat ze meer kwaad dan goed doen. Een checklist is namelijk per definitie geen maatwerk. En maatwerk is wel wat een OR moet leveren.

APK

Het verleidelijke van zo’n checklist is de illusie dat je door het afvinken tot een weloverwogen oordeel komt. Dat zal kloppen bij het uitvoeren van een APK of bij het vrijgeven van een vliegtuig voor een vlucht, maar dat gaat niet op bij een inhoudelijke beoordeling van andermans plannen. Zo’n plan wordt opgesteld vanuit hoogstpersoonlijke overtuigingen die zowel worden bepaald door de opsteller als door de situatie. De checklist kijkt slechts naar algemene kenmerken. Dat komt dan neer op het toepassen van algemene regelgeving op het onderwerp en het vermelden van typische invalshoeken van een OR.

Wat de Wet op de ondernemingsraden zo mooi aanduidt met ‘de beweegredenen voor het besluit’ komen daarmee niet aan de orde. Evenmin de omstandigheden binnen uw eigen onderneming. Stel dat er in uw organisatie een structureel gebrek is in de onderlinge samenwerking. In dat geval biedt een adviesaanvraag over het voorgenomen thuiswerkbeleid na corona een prachtige mogelijkheid om daar eindelijk eens iets aan te doen. Daar komt u met die checklist nooit achter.

Plaatje

Een ander probleem is dat u door het toepassen van een OR-checklist de normen van een ander gaat hanteren in plaats van uw eigen normen. De opsteller van de checklist hecht bijvoorbeeld veel waarde aan de financiële kant van plannen en neemt dan ook als criterium in zijn checklists op: ‘Het plan moet vergezeld gaan een sluitende financiële onderbouwing’. Vervolgens gaat uw OR daarom vragen en produceert de bestuurder na enig tegenstribbelen ‘het financiële plaatje’. U weet eigenlijk niet goed wat u daar nu mee aan moet, maar dat punt kunt u nu in ieder geval afvinken.

Was het niet beter geweest aandacht te besteden aan de gebrekkige interne communicatie of de slechte arbeidsomstandigheden die in uw organisatie toevallig wel grote problemen zijn?

Werkenderwijs

Natuurlijk is het goed te werken met een eigen checklist van criteria waaraan een bepaald plan moet voldoen om de zegen van de OR te krijgen. Maar dat kan nooit een kant en klaar-lijstje van een ander zijn; die checklist moet u zelf maken. Voor elke onderwerp dat u op uw bordje krijgt. Sommige punten zullen terug komen, andere blijven beperkt tot dit plan.
Bevraag elkaar bij een op handen zijnde wijziging van beleid of regelingen over wat er per se niet of wel moet gebeuren. Ga daarmee aan de slag. In het overleg met de bestuurder, bij de raadpleging van de betroken medewerkers en het gesprek met anderen die hiermee te maken hebben. Werkenderwijs zult u op nieuwe aandachtspunten komen. Aan het eind van de rit heeft u uw eigen checklist. Maatwerk van de bovenste plank!

Theo van Leeuwen, publicist medezeggenschap