Beschikbaarheidsdienst tijdens pauze is arbeidstijd

Het komt vooral in de zorg vaak voor: tijdens de pauze gaat de bel van een bewoner en patiënt en moet het broodje worden weggelegd om op die oproep te reageren en naar de beller toe te gaan.
Als we de uitspraak van het Europees Hof volgen, dan is zo’n pauze met bereikbaarheid geen pauzetijd, maar werktijd. Op die manier gaan de roosters er anders uitzien.

Feiten

Een bedrijfsbrandweerman mag tijdens zijn dienst een half uur pauze nemen in de bedrijfskantine. Maar er is een afspraak dat hij bij alarm binnen twee minuten voor de deur van de kantine moet staan om zich op te laten pikken door de brandweerwagen. De pauzes werden enkel als arbeidstijd de brandweerman in aanmerking genomen als zij werden onderbroken door een interventieoproep. Maar de pauzes die ongestoord werden genoten (terwijl hij wel beschikbaar moest zijn) werden niet als arbeidstijd genoteerd.

De brandweerman is het er niet mee eens en stapt naar de rechter. Uiteindelijk beland de zaak bij het Europees Hof.

Beschikbaarheidsdienst tijdens pauze is arbeidstijd

Het begrip ‘arbeidstijd’ in de zin van Richtlijn 2003/88/EG ziet op alle perioden van beschikbaarheidsdienst. Dus ook de dienst waaronder de werknemer permanent bereikbaar moet zijn en hij geen tijd kan besteden aan eigen interesses te besteden. Het Hof heeft wel wat mitsen en maren, bijvoorbeeld dat een periode van beschikbaarheidsdienst waarin een werknemer een redelijke termijn heeft om zijn werk te gaan doen, zijn persoonlijke en sociale activiteiten kan plannen, a priori geen ‘arbeidstijd’ in de zin van Richtlijn 2003/88/EG vormt. Het gaat hier vooral om de mogelijkheid om niet direct te hoeven reageren op een oproep. In het geval van de brandweer man was dat maar twee minuten, en dat zal in de zorg vergelijkbaar zijn. In die gevallen is de pauze – al dan niet onderbroken door een oproep – arbeidstijd.

Incidenteel oproepen tijdens pauzes doet niet aan beschikbaarheid af

Het maakt niet uit hoe vaak de pauzes onderbroken worden door een oproep voor brand of zorgvraag. Het feit dat een werknemer niet zelf over de besteding van zijn pauzetijd kan beschikken maakt dat de werknemer doorlopend in een staat van paraatheid verkeert. Even luchtwandelen of een ommetje maken is er dan niet bij.

De vergoeding wordt per EU-staat geregeld

Hoe er met een werknemer voor het almaar bereikbaar zijn afgerekend moet worden is een zaak van elk EU-land afzonderlijk. Maar artikel 2 Richtlijn 2003/88/EG moet volgens het Europees Hof zodanig worden uitgelegd dat ‘een werknemer tijdens zijn dagelijkse arbeidstijd toegestane pauze, waarin hij indien nodig binnen een termijn van twee minuten moet kunnen uitrukken voor een interventie, ‘arbeidstijd’ in de zin van die bepaling vormt wanneer uit een algehele beoordeling van alle relevante omstandigheden blijkt dat de aan die werknemer opgelegde beperkingen tijdens die pauze van dien aard zijn dat zij objectief gesproken en in zeer aanzienlijke mate gevolgen hebben voor zijn mogelijkheden om de tijd waarin er geen beroepswerkzaamheden van hem worden verlangd vrijelijk in te vullen en aan zijn eigen interesses te besteden’. Het doortellen van de arbeidstijd bij doorlopende beschikbaarheid

Nu de zorg nog

Voor de brandweerman is het duidelijk, maar dagelijks worden verzorgenden en verpleegkundigen tijdens hun pauzes van hun broodje gebeld door een patiënt/cliënt. Natuurlijk wordt geprobeerd om in ploegen te pauzeren, zodat andere collega’s gedurende die tijd de honneurs waarnemen, maar dat kan – bijvoorbeeld door personeelskrapte – niet altijd. In zo’n geval kan de werknemer zijn pauze niet naar eigen wens besteden.
Het is aan de vakbonden om in de cao met de werkgevers in de zorg heldere afspraken te maken over de manier waarop de bereikbaarheid tijdens pauzes moet worden verrekend.
Het is aan te bevelen om als OR het probleem een keer op de overlegagenda te zetten. Want als de pauze-uren gewoon doorbetaald moeten worden, dan hebben de werkgevers een aanzienlijk budgettair probleem. Bij het doorbetalen van de onregelmatigheidstoeslag (ORT) tijdens vakanties is er tot vijf jaar teruggerekend en over die periode een claim ingediend.


  • Uitspraak Europees Hof lezen? Klik hier
  • Zelf de ‘Richtlijn Arbeidstijd’ lezen? Klik hier
  • Als OR aan de slag met arbeids- en pauzetijden? Stuur een mail