Wetsvoorstel ‘Wet op het recht op onbereikbaarheid’ naar Tweede Kamer

Het is voor iedere werknemer belangrijk om buiten werktijd niet gestoord te worden over werkzaken en -problemen. Op die manier is er balans te krijgen in werk en privé en neemt de werkbeleving in de vorm van werkdruk en werkstress af. Een initiatief wetsvoorstel dat het recht op onbereikbaarheid moet regelen wordt nu door de Tweede Kamer in behandeling genomen. De Raad van State heeft er al een advies over geschreven. Al vanaf 2019 zijn er plannen om – in navolging van wetgeving in het buitenland – het recht op onbereikbaarheid voor het werk – wettelijk te regelen.

Het wetsvoorstel

Artikel 1 van het voorstel luidt: ‘Onderdeel van het beleid ter voorkoming of beperking van werkdruk, is een gesprek tussen de werkgever en de werknemers over bereikbaarheid buiten werktijd’. Weliswaar heet het voorstel ‘Wet op het recht op onbereikbaarheid’ maar in het voorstel zelf ontbreekt het recht als zodanig en gaat het vooral over een verplicht gesprek tussen werkgever en werknemers om niet bereikbaar te hoeven zijn. Het gesprek kan met vakbonden, de ondernemingsraad, personeelsvertegenwoordiging of met individuele werknemers worden gevoerd. Bovendien kunnen er binnen een organisatie meerdere gesprekken plaatsvinden met groepen werknemers, vanwege verschillen in hun werkzaamheden. De ene groep werknemers dient bijvoorbeeld op bepaalde tijden beschikbaar te zijn en bij een andere groep werknemers speelt dit niet.
De risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) is de plaats waar de risico’s op het doorlopend bereikbaar zijn buiten werktijd moeten worden geïnventariseerd.
Het is mogelijk dat er buiten werktijd nauwelijks een beroep gedaan wordt op werknemers. In dat geval zal dit uit het gesprek erover blijken en hoeft het risico (omdat het er niet is) niet in de RI&E te worden opgenomen.
Het gesprek over de onbereikbaarheid moet binnen een jaar na invoering van de wet plaatsvinden.

Raad van State is kritisch

De Raad van State (RvS) heeft de nodige kritiek op het wetsvoorstel. Zo wekt de titel van de wet de verwachting dat er een wettelijke recht op onbereikbaarheid wordt ingevoerd, maar in de praktijk het blijft bij een gesprek tussen werkgever en werknemers hierover. Daarnaast is in de Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet) al geregeld dat werkgevers en werknemers de mogelijkheid hebben om afspraken te maken over de werkdruk, ook buiten werktijden.
De RvS vindt een de aanpassing van de Arbowet (artikel 3, tweede lid) overbodig.

Het gaat vooral om aannames en verwachtingen

De druk om altijd maar bereikbaar te zijn wordt vooral gevoed door de aannames en verwachtingen die werknemers van zichzelf en van anderen hebben. Het feit dat je gebeld kan worden door je werk met een verzoek om een opengevallen dienst in te vullen vormt een belasting voor de werknemer. Maar om dat alle collega’s bereikbaar zijn buiten hun werktijd, wordt dat onderdeel van de bedrijfscultuur. Daarnaast is de continue stroom in informatie via smartphone, tablet of laptop/PC. Ook de stroom aan privé-berichten via social media dragen bij aan het ontwikkelen van technostress. Er ontstaat risico op het ontwikkelen van werkdruk en -stress en burn-out.
Het gesprek tussen werkgever en (groepen van) werknemers moet dan vooral gaan over de verwachtingen die aan elkaar gesteld worden. De afspraken daarover kunnen worden vastgelegd.
In de cao gehandicaptenzorg en de cao jeugdzorg is het recht op onbereikbaarheid in de cao geregeld. Zo staat in de cao jeugdzorg het volgende: ‘Binnen jeugdzorg heb je geen ‘nine to five’-baan, je bent in bepaalde gevallen ook buiten werktijd bereikbaar voor de cliënten en de leidinggevende. Toch is het belangrijk om in privé-tijd niet met werk bezig te hoeven zijn. Daarom maken we de afspraak dat werknemers het recht hebben om in hun vrije tijd onbereikbaar te zijn. Het gaat dan om werk dat best een dag of een weekend kan blijven liggen’. En de cao gehandicaptenzorg heeft het als volgt geregeld: ‘De werknemer heeft het recht om op een vrije dag onbereikbaar te zijn voor werk.’ Daarmee is er nog geen recht op onbereikbaarheid buiten de werkuren om op een werkdag.
Zonder gesprek of bewijs daarvan kan de Inspectie SZW na een waarschuwing een boete opleggen. Blijkt uit het gesprek dat contact buiten werktijd geen belasting oplevert, dan kunnen maatregelen achterwege blijven.

Het buitenland gaat ons voor

In Frankrijk is al sinds 2017 een wet van kracht waardoor werkgevers hun personeel in hun vrije tijd met rust moeten laten. Duitsland heeft zo’n wet niet, maar daar zijn er bedrijven als BMW en Volkswagen die beleid hebben ingevoerd dat ’s avonds na 8 uur geen zakelijke mails beantwoord hoeven te worden, of waar de e-mailservers pas de volgende ochtend de mails doorsturen.


  • Zelf het wetsvoorstel lezen? Klik hier
  • Zelf de toelichting op het wetsvoorstel lezen? Klik hier
  • Als ondernemingsraad aan de slag met werkdruk, werkstress en het recht op onbereikbaarheid? Stuur een e-mail