Interview Eric Leenderts – bedrijfsadviseur
Eric Leenderts is bedrijfsadviseur, (milieu-)accountant, trainer, coach, zakelijk conflictbemiddelaar (arbiter, bindend adviseur) en daarnaast ook een internationaal gecertificeerd mediator, arbiter, conflictcoach en onderhandelaar (Lloyd’s Register NL) en maakt al jaren deel uit van het netwerk van Bureau Kalden. Eric wordt vooral betrokken bij financiële vraagstukken waarvoor de ondernemingsraad zich gesteld ziet.
Wat hebben we geleerd van de vorige (banken)crisis?
Het is niet de eerste keer in dit millennium dat de economie een crisis doormaakt. De bankencrisis heeft vooral grote gevolgen gehad voor de financiële sector, daardoor kwamen huizen ‘onder water’ te staan en vroegen bedrijven loonoffers van hun personeel. En als je bang bent voor je baan, dan accepteer je onder die druk dat er ingeleverd moet worden. Vaak deden de ondernemers toezeggingen om dat wat ingeleverd was te compenseren als het tij weer keerde, maar is er maar weinig van die toezeggingen terecht gekomen. Waak dan ook als ondernemingsraad voor het nakomen van gemaakte beloften.
Cijfers zijn belangrijk
Uiteindelijk zijn de cijfers voor een OR belangrijk, maar zijn die wel juist en in voldoende mate gecontroleerd? Stel dat de accountant er naar gekeken heeft en de Belastingdienst akkoord is gegaan; kloppen die cijfers dan altijd? Zijn ze echt gecontroleerd?Nee, niet altijd. Dat ligt aan de soort opdracht die de betrokken accountant van het bedrijf heeft gekregen en dat is niet altijd een controleopdracht. Die is alleen wettelijk verplicht voor middelgrote en grote bedrijven. Je kunt het soort opdracht zien aan de tekst van de verklaring die de accountant heeft afgegeven bij de cijfers. Alleen als daarin staat dat er is gecontroleerd (en niet samengesteld of beoordeeld) kun je er van uitgaan dat ze juist zouden moeten zijn. Er zijn zelfs bedrijven zonder enige accountantsverklaring!
De Belastingdienst kijkt natuurlijk ook naar de cijfers, maar kijkt niet naar de onderlinge verbanden tussen de verschillende bedrijven binnen een zogenaamde fiscale eenheid. Op die manier is er kans dat er een ondoorzichtige financiële situatie ontstaat waarop de OR geen zicht heeft en krijgt door wat creatief boekhouden. Voor de raad is het van belang om vast te stellen waar eventuele tekorten zijn ontstaan en of het plan om daar wat aan te doen een goed antwoord geeft op de ontstane problemen.
Naast de accountantsverklaring heeft de OR ook recht op de management letter van de accountant. Die brief bevat de adviezen die de ondernemer van de accountant krijgt om zijn organisatorische en financiële positie te verbeteren. Ondernemers hebben de neiging die adviezen serieus te nemen, dus zet die brief op de overlegagenda en bespreek wat de bestuurder met de adviezen gaat doen en wat de financiële consequenties daarvan zijn. Spreek ook af dat de bestuurder om OR-advies vraagt als er adviesplichtige besluiten tussen zitten.
Voor de ondernemingsraad die weinig of geen verstand van bedrijfsfinanciën heeft is het van belang om een cursus op dat gebied te volgen of externe deskundigheid in te huren. De raad heeft te allen tijde het recht om die inhuur te doen, maar moet wel van te voren de kosten aan de bestuurder mededelen.
Wat is er anders aan de huidige crisis?
Door het coronavirus wordt in plaats van de banken nu de echte economie flink geraakt. Het ingrijpen van de overheid om bedrijven en werkgelegenheid te behouden is echt ongekend, zowel in omvang als in snelheid van maatregelen. De Tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging voor Werkgelegenheid (NOW) is daar zo’n voorbeeld van. De duur van de ontwrichting van de economie is langer dan voorheen en er zullen veranderingen zijn die blijvend zijn. Het wordt nooit meer hoe het was voordat het virus toesloeg.
Tijdens de crisisperiode van de jaren 30 van de vorige eeuw is de accountancy ontstaan, omdat er toen gesjoemeld werd met cijfers om de verliezen te verdoezelen en er behoefte was aan eerlijke financiële informatie. Nu is er opnieuw kans op gesjoemel door de ondernemer om bijvoorbeeld zoveel als mogelijk gebruik te maken van de ondersteunende regelingen van de overheid.
Voor de NOW geldt dat er aan de OR melding gemaakt moet worden als deze ondersteuning wordt aangevraagd. Maak gebruik van je recht op informatie om de aanvraag (inclusief de cijfers die zijn aangeleverd) te ontvangen. En als er – ondanks de NOW – toch ontslagen nodig zijn, dan is de werkgever verplicht om met de vakbonden te onderhandelen over het opvangen van de personele gevolgen als er in drie maanden tijd 20 of meer werknemers worden ontslagen of via een vaststellingsovereenkomst uit de onderneming vertrekken. Zijn er geen bonden actief, dan is de ondernemingsraad de overlegpartner van de bestuurder om tot een akkoord te komen. De bestuurder zal dat akkoord willen zoeken, omdat anders een korting op de NOW-subsidie wordt toegepast. Op die manier kan de OR voordeel hebben van de kennis de raad heeft van de behoeften van de ondernemer. En bij twijfel over de cijfers: maak gebruik het recht op scholing om meer over het lezen van de financiële cijfers te leren of maak gebruik van externe financiële deskundigheid.
Waar moeten Ondernemingsraden op letten?
Veel organisatiewijzigingen zijn geldgestuurd. De motieven daarvoor komen vanuit het perspectief van de aandeelhouder (meer winst of minder verlies) of vanuit de noodzaak van de bestuurder om de bedrijfsvoering op orde/rendabel te krijgen. Natuurlijk kan de ondernemingsraad zich op de cijfers storten, maar verlies vooral de beleidsbeslissingen die daarmee samenvallen niet uit het oog. Het adviesrecht van de ondernemingsraad heeft vooral betrekking op díe belangrijke besluiten voor de onderneming en personeel. Natuurlijk zit aan al die organisatiebesluiten ook een financiële component en het is van belang om óók grip en zicht te hebben op de financiële gevolgen – op korte en langere termijn – van de besluiten.
De crisis biedt ook kansen, dus houdt oog voor de kansen die ontstaan in de gewijzigde samenleving.
Tips voor de NOW
Vraag de gegevens op waarmee de ondernemer de financiële ondersteuning bij het UWV heeft aangevraagd. Voor de NOW zijn dat onder meer de omzetcijfers van januari 2020, voor NOW 2.0 kiest de ondernemer een startdatum waarop de meetperiode voor de omzetdaling van 4 maanden begint. Bijvoorbeeld 1 juni, 1 juli of 1 augustus 2020. Wees alert op de ontslagplannen van de bestuurder en maak gebruik van je onderhandelingsmacht als de OR in de positie komt om met de bestuurder tot een akkoord te komen als er collega’s ontslagen moeten worden. Heb ook aandacht voor (het nu reeds goed vastleggen van) de compensatie van wat is ingeleverd als het weer beter gaat met de onderneming.