De Wnra komt eraan

De Wet Normalisering Rechtspositie Ambtenaren (Wnra) is al bijna 10 jaar onderweg om op 1-1-2020 van kracht te worden. In dit artikel maken we de stand van zaken op.

Als op 1-1-2020 de Wnra van kracht wordt verandert er voor de meeste ambtenaren nogal wat.

Wat gaat er veranderen?

• De Algemene wet bestuursrecht (Awb) is niet langer van toepassing op de verhouding tussen de organisatie en de ambtenaar. Dit betekent dat de huidige bezwaar- en beroepsprocedures voor arbeidsvoorwaardelijke besluiten vervallen. Ze krijgen niet langer te maken met een aanstelling, maar met een arbeidsovereenkomst en krijgen dan ook bij conflicten met de werkgever niet langer te maken met de bestuursrechter, maar met de kantonrechter, bij hoger beroep met het gerechtshof en bij cassatie de Hoge Raad;
• Een belangrijk kenmerk van een arbeidsovereenkomst is dat beide partijen – werkgever en werknemer – dat beiden met elkaar overeenkomen. Dat is toch echt anders dan een eenzijdig aanstellingsbesluit door de overheidswerkgever;
• Vakorganisaties en werkgevers hebben de vrijheid om afspraken te maken met wie en waarover ze dat willen. Zo kan het voor komen dat een vakorganisatie uit de onderhandelingen loopt en de werkgever vervolgens met de overgebleven bonden een cao afspreekt;
• Een cao kan door de minister van SZW Algemeen Verbindend worden verklaard (AVV), zodat een cao óók van toepassing wordt als een werkgever geen lid is van een werkgeversorganisatie (zoals de VNG of IPO);
• Het zijn vooral de bepalingen uit het Burgerlijk Wetboek die van toepassing worden op de arbeidsovereenkomst. Denk aan de toepassing van de Wet werk en zekerheid, compleet met ontslagrechtsbepalingen, aanzegplicht bij flexibele contracten en transitievergoeding.
• Ambtenaren krijgen dezelfde arbeidsrechtelijke bescherming als werknemers bij overgang van onderneming.

Wat blijft?

• Na de Wnra behouden de ambtenaren hun status, al is het onder andere voorwaarden. Een deel van de eisen waaraan ambtenaren moeten voldoen komen in een vernieuwde Ambtenarenwet. Denk daarbij aan zaken als integriteit, geheimhoudingsplicht, het verbod om giften aan te nemen e.d.;
• De arbeidsvoorwaarden komen tot stand in het overleg tussen werkgevers en vakbonden, met een cao als resultaat;
• Alle wettelijke regelingen, zoals de Wet op de ondernemingsraden inclusief het politiek en rechterlijk primaat, de Arbeidsomstandighedenwet, de sociale verzekeringswetgeving, de Arbeidstijdenwet en de Wet arbeid en zorg, blijven gewoon van toepassing;
• Het is de bedoeling dat de materiële arbeidsvoorwaarden, zoals salaris, IKB of vakantie-uren door de overgang niet wijzigen. Er kunnen wel op grond van een afgesproken cao wijzigen optreden, zoals salarisverhoging;
• Ambtenaren bij politie en defensie, rechters en officieren van justitie en politieke ambtsdragers, zoals Kamerleden, burgemeesters en wethouders behouden hun huidige ambtenarenstatus en komen niet onder de Wnra te vallen;
• Het beëindigen van de arbeidsrelatie door middel van een beëindigingsovereenkomst of vaststellingsovereenkomst met een medewerker blijft mogelijk;
• Overheidswerkgevers blijven eigenrisicodrager voor de Werkloosheidswet (de ww). Dat betekent dat de werkgever tot maximaal 10 jaar na ontslag de WW-uitkering moet betalen. Daarmee wordt het ontslag van een ambtenaar door de invoering van de Wnra niet goedkoper;
• Het ABP blijft het pensioenfonds waarbij pensioen wordt opgebouwd.

CAO’s

Inmiddels zijn er twee cao’s afgesproken: de cao gemeenten en de cao provincies. Voor de cao Rijk wordt nog onderhandeld. Nu zijn er ook cao’s van kracht, maar die zijn in het Georganiseerd Overleg – op basis van overeenstemming tussen bonden en werkgevers – afgesproken. Voor de nieuwe cao’s geldt dat ze tussen werkgever(s) en vakorganisaties overeengekomen moeten worden. En als een werkgever geen lid is van een werkgeversvereniging, dan is een afgesproken cao niet per se van kracht. Dat is in ieder geval wel aan de orde als de minister van SZW een tot een AVV besluit.

Arbeidsovereenkomst

Alle ambtenaren krijgen een arbeidsovereenkomst. Feitelijk gaat dit van rechtswege, maar het is zeker aan te bevelen om elke ambtenaar een individuele arbeidsovereenkomst te laten tekenen. Daarin kunnen de huidige afspraken worden vastgelegd (bijvoorbeeld thuiswerken, aangepaste arbeidstijden e.d.). Op de arbeidsovereenkomsten is de cao (al dan niet op grond van een AVV) van toepassing en wordt het personeelshandboek in de arbeidsovereenkomst geïncorporeerd. Dat betekent dat het handboek een onlosmakelijk deel van de arbeidsovereenkomst wordt en wijzigingen in het handboek direct van toepassing zijn voor de ambtenaar. Daarnaast zal er een eenzijdig wijzigingsbeding in terecht kunnen komen. Het geeft de werkgever de mogelijkheid – in geval van zwaarwegende argumenten en belangen – eenzijdig de arbeidsovereenkomst te wijzigen. Daarmee wordt voorkomen dat in het geval dat die belangen ontstaan met elke individuele werknemer opnieuw een arbeidsovereenkomst moet worden afgesproken.

Het personeelshandboek

Veel van de regelingen die nu nog in het CAR-UWO of huidige arbeidsvoorwaardenregelingen staan keren daar niet in terug. Het betekent dat regelingen in een personeelshandboek moeten worden opgenomen. Voor een deel van die regelingen geldt het instemmingsrecht van de ondernemingsraad, zodat de OR ook werk te doen heeft om er voor te zorgen dat de regelingen op 1-1-2020 van kracht kunnen worden.

Rol voor de ondernemingsraad

De overgang van het ambtenarenrecht naar het civielrecht is vooral een vakbonds- en werkgeversaangelegenheid. Maar de OR heeft wel degelijk een rol bij de veranderingen. Zo is er sprake van instemmingsrecht als regelingen voor het personeelshandboek worden afgesproken die in artikel 27, 1^e lid van de WOR worden opgesomd. Dat instemmingsrecht vervalt als de regeling al inhoudelijk in de cao geregeld is. Ken uw nieuwe cao is dan ook het devies.

Het is mogelijk om op grond van een ondernemingsovereenkomst (WOR, artikel 32) met de bestuurder de bevoegdheden van de OR t.a.v. personele regelingen uit te breiden. Bekijk dan ook of er regelingen zijn waarover de OR dat instemmingsrecht zou willen benutten.

De OR heeft – op grond van artikel 28, 1^e lid van de WOR – een toezichthoudende taak op het gebied van de arbeidsvoorwaarden, dus is het van belang om de vinger aan de pols te houden.

• Meer informatie over de cao gemeenten 2020-2021? Klik hier
• Meer informatie over de cao Provincies 2019-2020? Klik hier
• Meer informatie over de Wnra? Klik hier
• Als overheids-OR aan de slag met de Wnra? Stuur een mail