Ongevallen door taalproblemen

‘Van onderen’ roepen we als er per ongeluk wat van de steiger valt. Een collega die de Nederlandse taal niet goed beheerst kijkt dan niet naar het onheil dat van boven komt, maar naar onderen. Met alle gevolgen van dien. Taalproblemen zijn dan ook een belangrijke risicofactor in het werk. Natuurlijk is de werkgever aan zet om die risico’s zo klein mogelijk te maken, maar de ook de ondernemingsraad kan daar een rol in spelen.

De cijfers

Taalproblemen zijn er niet alleen in het verstaan van de taal, maar ook in het lezen en schrijven. Zo’n 750.000 werknemers hebben daar problemen mee. Dat betekent dat in zo’n 9 procent van de bedrijven en organisaties laaggeletterden werkzaam zijn. Dat zijn de mensen die problemen hebben met het lezen van veiligheidsinstructies, en vormen daarmee een potentieel risico tot een arbeidsongeval. In zo’n 5 tot 10 procent van de ongevallen spelen problemen met de taal een rol in de oorzaak ervan. De laaggeletterdheid komt voor twee derde bij autochtone werknemers voor en dat aandeel is twee keer zo groot als van de werknemers met een allochtone achtergrond. Ook het opleidingsniveau is verrassend op dit gebied. Een grote groep laaggeletterden – zowel ouderen als jongeren – heeft een opleiding op MBO-niveau gevolgd, maar heeft in het dagelijks leven problemen met lezen en schrijven van de taal.

Taalproblemen verbergen

Vaak zijn er gewoonten ingesleten die het taalprobleem moeten verbergen. ‘Lees jij even wat er staat, ik heb mijn leesbril niet bij de hand’. Of ‘noteer jij het even, jij hebt een duidelijker handschrift’. Er is schaamte voor het niet goed beheersen van de taal. Naast de problemen met lezen en schrijven speelt ook het taalbegrip een rol. Dat kan problemen geven bij het lezen van veiligheidsinstructies, die over het algemeen niet echt uitblinken in gemakkelijk leesbare teksten. Kijk bijvoorbeeld eens naar de veiligheidsinstructies van een chemisch bedrijf .

Handreiking ‘Taal en veiligheidsrisico’s’

In 2014 heeft de Stichting van de Arbeid een handreiking gepubliceerd om verbetering te brengen in het aantal ongevallen dat taal als oorzaak heeft. Zo kan bijvoorbeeld in de RI&E aandacht worden gegeven aan het voor komen en voorkomen van taalproblemen. Onderdeel van de handreiking is het oplossingenboek waarin voorstellen worden gedaan om de taalproblemen op te sporen, te meten en aan te pakken. Noodzaak is dat medewerkers met taalproblemen de schaamte voorbij komen. Een cursus- en begeleidingsaanbod van de werkgever om daadwerkelijk wat aan de laaggeletterdheid te doen is vervolgens noodzakelijk om de problemen te overstijgen.

Wat kan de ondernemingsraad doen?

  • Bespreek met de bestuurder de noodzaak om daadwerkelijk wat aan de laaggeletterdheid te doen. Preventie van ongevallen door taalproblemen is daarvoor de belangrijkste drijfveer. De aanpak vereist de juiste vaardigheden bij leidinggevenden om taalproblemen bespreekbaar te maken met de collega’s en een concreet aanbod in cursussen en begeleiding om de problemen aan te pakken.
  • Pas de RI&E aan, zodat de taal bij de arbeidsrisico’s in de inventarisatie en evaluatie meegenomen wordt. Veel veiligheidsinstructies zijn een combinatie van tekst en pictogrammen. Lang niet alle picto’s zijn even begrijpelijk, dus ook dáár is aandacht voor nodig. Instructies via video of tijdens toolboxinstructies zijn zeker noodzakelijk om toch het veiligheidsbewustzijn bij taalzwakke werknemers te vergroten. Wat ze moeten lezen komt soms niet over, met wat ze gezien, gehoord en ervaren hebben gaat dat beter.
  • Daar waar de RI&E de problemen inventariseert, daar moet het Plan van Aanpak de oplossingen bieden om de geconstateerde taalproblemen aan te pakken. De OR kan zijn instemmingsrecht gebruiken om dat te borgen.

  • Handreiking ‘Taal en veiligheidsrisico’s’ downloaden? Klik hier
  • Als ondernemingsraad aan de slag met taal en veiligheidsrisico’s? Stuur een mail